Eski Samsun (Amisos) yöresindeki araştırlamalarda ortaya çıkan bulgular yöredeki ilk insan yerleşimlerinin M.Ö. 4000 – 3200 Geç Kalkolitik ve M.Ö. 3200 – 2100 Erken Tunç Çağı‘nda gerçekliştiğini gösteriyor. Tekkeöy, Dündartepe, İkiztepe’de yapılan bilimsel kazılar bu döenemde yerleşimlerin küçük ahşap evler ile küçük topluluklar biçiminde olduğunu gösteriyor. Avcılık, balıkçılık, hayvancılıkla uğraşan; kumaş dokumayı ve deri işlemeyi bilen bu insanlar önceleri saf bakırdan sonra arsenli bakırdan alet, silah ve takı yapıyorlardı. Amisos kenti bugünkü Samsun’un 3 km batısında, Torman Tepe ile onun doğu yamaçlarında yer almaktaydı.

Antik yazarlara göre Amisos M.Ö. 6. yüzyılda kuruldu ve varlığını M.S. 12. yüzyıla kadar sürdürdü. Amisos yöredeki verimli ovaların ürünleriyle desteklenen üretimi ile geniş bir bölgenin ticaret yoluyla Karadeniz’e açılan bir kapısı olarak doğdu, gelişti ve tarih boyunca da böyle yaşadı. Amisos’un mirasçısı Samsun bugün de aynı konumunu koruyor. Ne yazık ki, Amisos’un yer aldığı Toroman Tepe 1954-56 yılları arasında Amerikan radar sisteminin yapımı sırasında düzleştirildi ve birçok kalıntı da yok edildi. Bugün askeri yasak bölge olan alan içinde, Geç Roam dönemine tarihlenen bir çok döeşeme mozaiği, çeşitli sütun başlıklar ve sarnış bulunmaktadır.

Amisos tarihi, Baruthanedeki iki yığma tepenin altında bulunan mezarlarda yapılan kurtarma kazıları ve arkeolojik park düzeniyle daha da aydınlanıyor. Amisos kenti bugünkü Samsun’un 3 km batısında, Torman Tepe ile onun doğu yamaçlarında yer almaktaydı. Antik yazarlara göre Amisos M.Ö. 6. yüzyılda kuruldu ve varlığını M.S. 12. yüzyıla kadar sürdürdü. Amisos yöredeki verimli ovaların ürünleriyle desteklenen üretimi ile geniş bir bölgenin ticaret yoluyla Karadeniz’e açılan bir kapısı olarak doğdu, gelişti ve tarih boyunca da böyle yaşadı. Amisos’un mirasçısı Samsun bugün de aynı konumunu koruyor.